Waar kun je als schoolteam op letten? Welke accenten leg je in je aanpak als directeur wanneer je aan de schoolpoort, in je mailbox of aan de telefoon met polariserende uitspraken wordt geconfronteerd?

1. Communiceer zeer helder de afspraken bij jou op school. Zorg voor structuur en duidelijkheid. Zet in op verschillende communicatiekanalen en houd ook consequent vast aan je communicatie. Je bent als school verplicht om de maatregelen te respecteren die door de overheid worden opgelegd.
2. Geef erkenning aan de emoties en behoeften van mensen in je schriftelijke communicatie maar ook in gesprekken. Door te luisteren en oprecht begrip te tonen voor hun standpunt kan je verdere polarisatie vermijden. Houd evenwel de lijn van de school aan, ondanks je begrip kun je niet afwijken van de besluiten die door de regering zijn vastgelegd.
3. Verwelkom ouders, kinderen en jongeren. Wees je ten volle bewust van je eigen oordeel en emoties en baseer je handelen op objectieve observaties: wat zie je, wat hoor je? Wees ook eerlijk met jezelf: ben je rustig en sta je ten volle klaar om in gesprek te gaan? Ben je klaar om met hevige emoties geconfronteerd te worden en daar op een verbindende manier mee om te gaan?
4. Maak een zeer zorgvuldige afweging of je in gesprek gaat en met wie je in gesprek gaat. Ouders moeten ook klaar zijn om een gesprek te kunnen voeren en dat wil zeggen dat ze ook bereid moeten zijn om te luisteren. Ga je met de ouders in gesprek? Met welke ouders ga je in gesprek? Kan het CLB of je pedagogisch begeleider een rol spelen? Overweeg om de voorzitter van je schoolbestuur te betrekken. Ga niet zomaar in gesprek met de mensen die het hardst roepen.
5. Wees je bewust van de gevoelens van ouders. Ze ervaren machteloosheid, onzekerheid, woede, teleurstelling, stress en angst. Ze hebben nood aan autonomie en duidelijkheid. Ze willen gehoord worden en vinden dat de maatregelen niet rechtvaardig zijn. Heel vaak zijn ze op zoek naar begrip en erkenning voor wat ze doormaken.
6. De leerlingen zijn niet verantwoordelijk voor de standpunten van hun ouders maar zijn doorgaans wel heel loyaal aan hun ouders. Leerlingen kunnen dus ook heel extreme uitspraken doen. Blijf ook hier weg van oordeel en verwijs ook bij de leerlingen naar de besluiten van de regering.
7. Communiceer aan je gesprekspartners heel duidelijk wat het doel is van het gesprek en op welke manier je wenst in gesprek te gaan. Roepen, verwijten zijn niet aan de orde. Indien het gesprek escaleert zet je het stop.
8. Leg de focus op je kernopdracht: kwaliteitsvol onderwijs organiseren.
9. Houd je aan de door de overheid opgelegde maatregelen. Argumenten hebben in een gepolariseerde situatie een heel beperkt effect. Ga daarom niet de strijd aan.
10. Bewaak de veiligheid van je school, je personeel en je leerlingen. Wanneer mensen in hun taalgebruik of fysiek wettelijke grenzen overschrijden dan speel je dat door aan de politie.
11. Stem de violen gelijk met de andere scholen uit de scholengemeenschap of in de buurt. Ook zij zijn onderworpen aan dezelfde regelgeving.
12. Zet in op de verbondenheid met en binnen je team. Zet de essentie van jullie pedagogisch project in de verf en luister wat je collega’s nodig hebben om ten volle hun professionele rol te kunnen opnemen.

Meer informatie vind je in ons Vademecum Zorgbreed en Kansenrijk Onderwijs in onder meer de bouwstenen diversiteit, ouders en verbindend schoolklimaat. Wens je hierover graag met ons te spreken? Dan kun je terecht bij je schoolnabije pedagogisch begeleider of op de Dienst Lerenden.

De discussies die leven in de samenleving kunnen evenzeer opduiken in het klaslokaal. De inhoud van de les kan een aanleiding zijn, een incident op de speelplaats of het komt totaal onverwacht de les binnenwaaien. In elk geval kan het de klas op stelten zetten en dan weet je niet altijd hoe je als leerkracht gepast moet reageren. Een vrijblijvend gesprek kan de polarisatie in de klas nog meer op de spits drijven. Hieronder bieden we je enkele handvatten om het gesprek te structureren:

1. Baken af. Je moet als leraar heel goed begrenzen welke uitspraken acceptabel zijn en welke niet. Kwetsende uitspraken, grove scheldwoorden en negatieve veralgemeningen kunnen bijvoorbeeld niet.
2. Nodig uit. Je kunt de grenzen van het gesprek heel duidelijk afbakenen en tegelijk de leerlingen uitnodigen om in gesprek te gaan. Communiceer dus nooit vanuit oordeel maar altijd vanuit je observatie. Een vragende, onderzoekende houding nodigt leerlingen uit om mee het gesprek te voeren.
3. Vraag door en probeer de onderliggende motieven, argumenten, gedachten, gevoelens en behoeften van de leerlingen te ontdekken.
4. Wees authentiek vanuit je professionele rol. Geef gerust aan hoe jij je als leraar voelt en waar jouw bezorgdheden liggen. Kies geen partij maar luister actief naar wat de leerlingen te zeggen hebben. Geef ook gerust aan wanneer het voor jou niet kan om net op dat moment dieper op dit onderwerp in te gaan. Ga het moeilijke gesprek evenwel niet uit de weg. Voorzie een moment waarop je hier wel ruimte en tijd kan voor maken. Soms is het al voldoende om enkele leerlingen te horen na de les of tijdens de pauze.
5. Wanneer je in je lesontwerp ruimte maakt om met de leerlingen in gesprek te gaan dan heb je de gelegenheid om het gesprek goed voor te bereiden. We geven je enkele werkvormen mee die je kunt toepassen in je les:

• De nieuwe tool ‘Struisvogel Sessie’ van KIS en Stichting School & Veiligheid helpt om het gesprek aan te gaan over situaties die vaak leiden tot morele dilemma’s. Met dit pakket gesprekstools bieden de mensen van Kis.nl een duidelijke handelingsrichting voor de hele organisatie maar ook voor in de klas.

• Het GGGGG-schema is een hulpmiddel om bij een gebeurtenis of feit te reflecteren over gevoelens, gedachten, gedrag (en gevolgen). Leerlingen uit het secundair onderwijs beschrijven bij een feit de eigen gedachten, gevoelens, gedrag en gevolgen voor zichzelf en hanteren richtvragen om te reflecteren over feiten of gebeurtenissen.

• De Gestructureerde academische controverse is een gespreksmethode die leerlingen leert op een gestructureerde wijze standpunt in te nemen en formuleren over complexe ongestructureerde problemen (wicked problems). De methode ondersteunt argumentatie en communicatievaardigheden, werkt aan multiperspectiviteit, motiveert om met anderen in gesprek te gaan, en vergroot het vertrouwen.

• Discussierollen is een methodiek waarbij leerlingen verschillende rollen innemen om hun ideeën rond een stelling of vraag te verwoorden. Ze bouwen verder op de ideeën van anderen en dagen hen uit met nieuwe argumenten. Met deze werkvorm leren leerlingen in dialoog gaan en diversiteit waarderen.